Het aftellen is begonnen: binnen enkele weken wordt in veel Europese gezinnen Kerstmis en eindejaar gevierd, en hoewel we 2020 maar al te graag (en snel een beetje) willen afzwaaien, toch zullen de festiviteiten in veel landen maar erg beperkt kunnen doorgaan omwille van het virus dat ons continent nog steeds in een houdgreep heeft. Farmers of Europe vond het dus hoog tijd om voor een vrolijke kerstsfeer te zorgen, veilig van achter je scherm. Met deze kerstspecial tellen we samen af naar warme eindejaar vieringen en de hoop op een beter jaar.
Kerstmis mag dan misschien een christelijk feest zijn, wist je dat de oorsprong eigenlijk veel verder terug te traceren valt naar de vieringen en rituelen van het Europe van de Oudheid? En wist je ook dat die rituelen heel vaak een sterke band hebben met de landbouw?
Zo vierden de Romeinen bijvoorbeeld de Saturnalia: zeven dagen feesten, schransen, drinken en… cadeautjes uitwisselen ter ere van Saturnus, de god van de landbouw en het uitgezaaide graan. Meer zelfs: het versieren van onze huizen met groenblijvende planten hebben we waarschijnlijk van daar gehaald. Deze planten waren namelijk het symbool van een voorspoedig groeiseizoen op het land en werden overvloedig gebruikt om tempels en huizen mee te tooien. Ook onze traditie van de pakjes onder de boom kan gelinkt worden met deze oeroude landbouwfolklore: het uitwisselen van kleine geschenken werd bij de Romeinen gedaan om geluk en een goede oogst te brengen in het nieuwe jaar.
De Germanen en noordelijke volkeren, die vierden dan weer Yule: de winterzonnewende. Tijdens Yule vierde men het uitkijken naar de lente en de hoop op een overvloedige vrucht op het land. Ook de Kelten hadden iets met groenblijvende planten: zo was maretak heilig en gezien als een krachtig reproductief medicijn voor zowel mensen als dieren. Onder de maretak werden vroeger vruchtbaarheidsrituelen gehouden. Dat maakt onze kus een beetje braaf, niet?
Overal in Europa vind je nog sporen van deze oude rituelen voor een voorspoedige vrucht en oogst in het nieuwe jaar. Wist je bijvoorbeeld dat de Finnen hun kerststal nog steeds versieren met de kerstgeit Joulupukki? Traditioneel werd met de laatste schoof tarwe van de oogst een geitje gemaakt, om geluk te brengen voor het nieuwe jaar. Tegenwoordig zie je nog steeds geitjes uit stro of hout rond de feestdagen in Finland.
In Noorwegen is het rond deze tijd opletten voor de Julenisse, vrij letterlijk de Kerst (Yule)-kabouter. Een nisse is in de folklore de ziel van de eerste bewoner van een boerderij. Deze entiteit houdt van dieren en boerderijdieren in het bijzonder, en zal goed over jouw beesten waken! In ruil vraagt hij enkel dat je wat voedsel in de kerstboom en aan de schoorsteenmantel hangt, in een sok liefst, en je hem op Kerstdag een schoteltje pap klaarzet. Doe je dat niet, dan kan hij je wel eens serieuze loeren draaien!
In Bulgarije wordt dan weer druk brood gebakken voor Bûdni Vecher, de traditionele kerstmaaltijd. Deze broden zijn altijd rond en versierd met de symbolen van de landbouwwerkzaamheden die het gezin uitoefent: een boerderij, een stal, rijpe graanvelden, een ploeg, beesten, een dorsvloer, bijenkorven en wijngaarden. Deze broden moeten ook weer zorgen voor een voorspoedig nieuw jaar op de boerderij.
In Roemenië is het in sommige dorpen traditie dat het oudste lid van een familie tarwe- en maïskorrels voor de voeten gooit van de mensen die de kerstliederen zingen. Volgens de folklore daar zullen kippen die deze korrels gevoerd krijgen in het volgende jaar meer eieren leggen. Wil je zeker zijn van een goede oogst? Zorg dan zeker dat je kerstkorrels onder het zaaigoed mengt!
Dit zijn maar enkele voorbeelden van eindejaar tradities uit verschillende streken in Europa. Weet je zelf van een folklore uit jouw dorp of streek? Laat het ons dan zeker weten zodat wij het verhaal van jouw regio kunnen brengen!
