Het Domaine de Favas is een biologische wijngaard waar gewerkt wordt met respect voor de biodiversiteit. Aan het hoofd ervan staan Samuel en Geoffrey Masse, die de boerderij van hun grootouders hebben overgenomen en omgevormd tot een modern en duurzaam project. Farmers of Europe ontmoette Samuel Masse, wijnbouwer en oud-voorzitter van CEJA.
De broers Samuel en Geoffrey Masse zijn de 22ste generatie op de boerderij, dat intussen is uitgegroeid naar een heus ecosysteem. Dit ecosysteem is het resultaat van het engagement voor een duurzame landbouw van de broers, die zich maar al te goed bewust zijn voor welke uitdagingen we staan.
“We hebben niet altijd enkel wijndruiven verbouwd”, legt Samuel Masse, die het familiebedrijf in 2012 overnam na studies in wijnbouw en oenologie gevolgd door een stage wijnbouwbeheer in de Verenigde Staten, uit. “Wijnbouw is een traditie in deze regio en wordt hier al lang beoefend. Het werd al gedaan in de tijd van de Romeinen, maar kwam hier pas echt op vanaf 1855, door de bouw van het station van Montpellier.”
Het is dan ook pas na het einde van de Eerste Wereldoorlog dat de familie van Samuel zich in de wijnbouw is gaan specialiseren. Nu, een eeuw later, zet men terug in op diversifiëring op het bedrijf. Een terugkeer naar de roots, aangezien er vroeger ook olijven geteeld werden, zijderupsen geproduceerd en schapen werden gehouden op het domein.
Omschakeling naar bio
Na zijn overname bleef Samuel dan wel zijn druiven naar de wijnbouwcoöperatie brengen, maar veranderde hij geleidelijk aan zijn aanpak tegenover die van zijn grootouders met als doel: zijn eigen wijn produceren. Zo besloot hij in 2013 te stoppen met het gebruik van herbiciden. De omschakeling naar biologische landbouw kwam echter pas echt op gang in 2018, toen Geoffrey mee in het bedrijf stapte.
“Ik had van in het begin gehoopt dat mijn broer erbij zou komen, en dat is in 2018 ook gebeurd. Met de komst van mijn broer werd het pas echt mogelijk om mijn projecten te realiseren, namelijk de overgang naar biologische teelt en het opzetten van een eigen wijnproductie op een deel van onze teelten. 2021 is voor ons een belangrijk jaar, daar wij de drie jaar omschakeling hebben doorlopen en vanaf nu ook het Europese bio-logo mogen gebruiken op onze flessen.”
Die overgang was echter allesbehalve makkelijk, legt Samuel uit. De grote moeilijkheid was namelijk dat er opnieuw moest leren gewerkt worden met vergeten werktuigen. De geringe bijstand en opleiding voor het gebruik van deze nieuwe werktuigen tijdens de overgangsfase is bovendien nog een extra uitdaging. Een derde, niet te onderschatten moeilijkheid is de verloning tijdens deze overgangsfase:
“Zo lang we het bio certificaat niet hebben, krijgen we ook niet de prijs voor biologische producten betaald. Maar intussen investeerden we wel in materiaal en tijd en worden we niet naar verhouding betaald, terwijl de opstart net zo een moeilijke periode is voor jonge boeren. “
“Ons geluk is geweest dat er al gronden in de familie waren, ook al moeten we nog pachten, maar dat geluk hebben veel jongeren die dromen van boer worden niet. Helaas moeten veel onder hen dan ook hun projecten opgeven omdat ze geen grond vinden om te starten, of soms zelfs na de opstart omdat ze gewoon niet kunnen overleven. Ik ben dan ook absoluut voorstander van het toekennen van meer steun aan jonge boeren die starten en van een compensatie tijdens de overgangsfase voor diegenen die naar biologisch willen overstappen.”
De cyclus van de wijngaard
In de wijngaard is er het hele jaar rond werk. Van november tot april worden de wijnranken gesnoeid, een erg belangrijk werk aangezien dit de voorbereiding is voor een goede teelt. In maart starten Samuel en Geoffrey met het mechanisch wieden, gevolgd door het onderhoud van de wijnstokken en de jonge planten. In de zomer is het wat rustiger in de wijngaard en worden de grond en grasstroken onderhouden. Op het domein zelf is het dan weer erg druk tijdens die periode, met de organisatie van zomerevenementen en de rechtstreekse verkoop die erbij komen kijken. Ten slotte is er de oogstperiode, die loopt van half augustus tot half oktober. Dat gebeurt machinaal of handmatig, en altijd omringd door vrienden en familie.
“Na de druivenoogst is het tijd voor de vegetatieve rust in de herfst en winter. We laten dan het gras groeien en worden ondersteund door een kudde schapen om dat gras, dat er tot de lente blijft staan, te onderhouden. Het mooie aan werken met schapen is dat zij ons land voor ons opkuisen en bemesten, maar geen brandstof verbruiken. In juni werken we het gras dan onder, om concurrentie met de wijnstokken te voorkomen. Het voordeel van deze werkwijze is dat er meer organisch materiaal in de grond komt.
Bovendien zijn schapen goed voor de biodiversiteit op het domein: zij gaan graag schuren en laten zo overal wol achter, dat dan kan gebruikt worden door vogels voor hun nesten.”
Experimentele aanpak voor een duurzaam landbouwbedrijf
Naast haar geschiedenis van familiebedrijf heeft het Domaine de Favas het bijkomend voordeel dat het het enige bedrijf is dat haar eigen biologische wijn produceert in de gemeente. En daar blijft het niet bij: Samuel en Geoffrey horen bij de weinige wijnbouwers die hun wijn in handvervaardigde kleine potten laten rijpen. Daarnaast zijn zij ook jong bloed in een vergrijzende landbouwgemeenschap. Toch zijn zij steeds op zoek naar nieuwe technieken, nog duurzamer en nog beter voorzien op onze huidige klimatologische omstandigheden.
“Wij experimenteren veel, en zijn constant op zoek naar nieuwe technieken als alternatieven voor de (chemische, red.) producten die gebruikt werden door onze grootouders. In dat kader werken we graag samen met scholen en universiteiten, en zetten we heuse testprotocollen op.”
Het sterk insnoeien of “trimmen” (Frans: “rognage”) van de wijnstokken word al lang toegepast in afgebakende wijngaarden, aangepast voor mechanisatie. Een praktijk die de streek echter duur kwam te staan in de hete zomer van 2019, waar een hittegolf waar de temperatuur naar maar liefst 46° klom zware schade aanrichtte in een groot deel van de wijngaarden: enorme hoeveelheden druiven verbrandden door een te directe blootstelling aan de zon. “Dat trimmen gebeurt om de rijping van de druif te versnellen en rot te voorkomen, maar zorgde er die zomer voor dat alle druiven verloren gingen. De hittegolf van 2019 was maar een voorproefje van wat ons te wachten staat met de opwarming van de aarde. Na die ramp hebben wij besloten om meer vegetatiegroei toe te staan om de druiven te beschermen voor de zon, wat een serieus risico is tijdens een nat jaar. Onze voorouders hebben zich altijd weten aan te passen, en ik ben ervan overtuigd dat wij onze aanpak moeten veranderen en onze praktijken moeten aanpassen om de toekomstige uitdagingen aan te kunnen.”
Tekst: Kim Schoukens – Beelden: Samuel Masse/Domaine de Favas
Dit artikel verscheen eerder in Farmers of Europe 2021-1.
